Waarom het zo moeilijk is om jezelf te zijn

“Gewoon jezelf zijn. Dan komt het allemaal goed.”
“Dat vraag je niet, dat is onbeleefd.”
“Je moet jezelf zijn, er zijn al genoeg anderen.”
“Niet zoveel aandacht trekken, de wereld draait niet alleen om jou”

Goedbedoelde adviezen die je als kind heen en weer slingeren over wat er verwacht wordt en over de jaren heen als onkruid zijn gaan woekeren. Met als resultaat dat je steeds minder helder hebt wat je nou eigenlijk zelf wilt.

Wees vooral zoals ik je het liefste zie

Je ouders, je oppas, juffen of meesters, kinderen uit de klas. Iedereen heeft zijn eigen gekleurde mening over hoe je je wel of niet hoort te gedragen. We krijgen al vroeg een gemixt signaal mee: je leert dat je jezelf moet zijn, maar vooral op de manier dat het je omgeving uitkomt. Jezelf zijn krijgt voorwaarden: stil zijn als je broertje slaapt, niet zo luidruchtig spelen in de tuin, en niet zoveel vragen stellen. Dag na dag krijgen we signalen van de omgeving welke elementen aan jou niet zo gewaardeerd worden. Eigenlijk een soort van: wees jezelf, maar dan wel zoals ik je het liefste zie. De stillere, minder brutale, minder nieuwsgierige versie van jou. Ongewenste eigenschappen worden in de kiem gesmoord waardoor we een stukje van onszelf wegstoppen. We leren ons steeds beter aan te passen en goed te luisteren naar wat er extern van ons verwacht wordt. Hoe beter je dat doet, hoe leuker mensen je vinden en hoe meer lof je zult ontvangen. Daar kun je als kind amper tegenop. Wie wil er nou niet geliefd zijn? Maar wat we dan nog niet weten, is dat hoe meer je je aanpast, hoe minder je jezelf wordt.

Jezelf zijn gaat over grenzen aangeven

Bij mij merk ik dat mezelf zijn heel nauw verweven is met mijn grenzen en wensen aangeven. Het is voor mij heel gemakkelijk om wat ik wil ondergeschikt te maken aan wat een ander wil. Of dat iets kleins is zoals beslissen in welk restaurant we gaan eten, toch afspreken met een vriendin die je ’nodig heeft’ maar die eigenlijk veel energie kost, of een project richting op werk waarbij je duidelijk voelt dat dit nergens op slaat. De ene keer is het sociaal wenselijk om je zo te gedragen want je wil die goede vriendin zijn. De andere keer is het gewoonweg de makkelijke weg, omdat je geen zin hebt om wéér te strijden voor iets waar je baas niet voor openstaat om te zien. Choose your battles wisely. Het is een continue afweging van wie je wilt zijn, hoe je wil overkomen, en oh ja ook nog wat je zelf wilt.

Balans tussen sociaal wenselijk en jezelf zijn

Ik vind het een lastige balans. Jezelf zijn, je eigen grenzen bewaken maar tegelijkertijd ook voldoen aan sociale normen. Een beetje rekening houden met een ander, jij zou het toch ook niet leuk vinden als …, maar tegelijkertijd ook zorgen dat je niet alleen maar naar de pijpen van anderen danst en jezelf voorbij gaat. Naast alle verwachtingen die door de omgeving worden opgelegd, hebben we er vaak ook een paar voor onszelf bedacht. Ik wil bijvoorbeeld graag flexibel zijn, want ik vind dat zelf ook een fijne eigenschap bij een ander. Maar tegelijkertijd zorgt het ervoor dat mijn eigen grenzen vervagen. Hoe vaak ga ik niet mijn eigen grenzen over, omdat dat voor een ander nou eenmaal beter uitkwam, of omdat je de ander daar zo’n plezier mee doet? Zo wil ik bijvoorbeeld niet in het weekend werken, maar laat ik me toch verleiden om het klantinterview in mijn vrije weekend te doen, omdat zij alleen dán beschikbaar is. Wanneer is het prima voor een keertje en wanneer wordt het niet meer jezelf kunnen zijn?

Omgekeerde wereld

Als ik gefrustreerd raak of tegen dingen opzie, is dat voor mij vaak een teken dat ik mijn eigen grenzen en wensen niet heb gerespecteerd. Dingen die ik tegen mijn zin in doe, omdat ik andermans behoeften boven die van mijzelf heb gezet. Wat volgens je opvoeding waarschijnlijk erbij hoort, want soms moet je nou eenmaal dingen doen die niet leuk zijn. Waar ligt die lijn tussen egoïstisch of legitiem voor jezelf kiezen?

Sociale afspraken waarbij ik eigenlijk de behoefte niet (meer) voel om mee af te spreken. Co-working met ondernemers die ik ben ontgroeid. Klantopdrachten waar ik eigenlijk niet zo enthousiast over ben. Pas als ik ‘druk’ ben, ga ik selectiever door mijn agenda heen om te beslissen voor wie ik tijd wil maken en voor wie niet. En dat is de omgekeerde wereld. Waarom zouden mijn eigen grenzen en wensen er pas toe doen als mijn agenda vol is geslibd met de verwachtingen en wensen van anderen?

De waarheid is niet altijd leuk (voor een ander)

Een van de redenen dat we het moeilijk vinden om ons volledige zelf te zijn, is omdat we hebben geleerd dat het niet leuk is om anderen te kwetsen. Waarom we met zijn allen het persoonlijk opnemen als iemand zegt dat hij iets niet wil, weet ik niet precies, maar ik herken het bij mezelf ook. Maar het kan ook anders. Mijn vriend is daar een perfect voorbeeld van: als hij een cadeautje wat hij krijgt niet leuk vindt, dan zegt hij dat gewoon. “Dat is toch niet aardig om te zeggen?” Dacht ik altijd. Maar in de loop van de jaren ben ik gaan inzien hoe praktisch het is. Door zijn eerlijke feedback weet ik welke cadeautjes hem niks doen, en de volgende keer bedenk ik hopelijk iets wat beter bij hem past. Zo verspil ik mijn geld niet en wordt ook hij er blijer van.

Zelf ga ik zulke momenten vaak uit de weg en ga ik de ‘confrontatie’ niet zo snel aan. Ik laat het liever stilletjes doodbloeden tot het volgende moment dat het zich aandient. Een paar jaar geleden ben ik in kleine stapjes begonnen om vaker aan te geven wat ik wil. Zo beantwoordde ik de vraag wat wil je vanavond eten niet meer met maakt niet uit maar met waar ik op dat moment zin in had. Met cadeautjes vind ik het nog lastig, op de verjaardagswijn na. Als je mij een beetje kent weet je namelijk dat ik geen wijn drink. Maar voor mijn verjaardag krijg ik nog steeds regelmatig een goedbedoelde ‘goede fles wijn’. Dat geef ik nu wel aan, met een grapje. Gevalletje: had je kunnen weten. Maar om volmondig nee te durven zeggen tegen de dingen die me energie kosten en die ik eigenlijk niet meer wil, die zijn spannend. In deze tijd met het vele thuiszitten zijn er veel dingen die ik eigenlijk helemaal niet mis, en dat is confronterend. Dat betekent dat ik een stuk verder verwijderd ben van mijn ideale leven dan ik dacht. En dat is een uitdaging, want om die lessen straks in mijn leven te integreren, moet ik de waarheid -ik haal hier geen energie uit- of -nee dank je, ik heb daar geen behoefte aan- steeds vaker gaan brengen.

Wat er gebeurt als je gaat van ‘ja dat kan op zich wel’ naar Hell Yes.

Hoewel het lastig is om niet in oude patronen te vervallen en toch weer anderen op de eerste plaats te zetten, kan het kiezen voor jezelf heel veel opleveren. Hoe vaker jij kiest voor dingen die je energie opleveren, hoe leuker je leven wordt. Zo simpel is het. Dat is ook iets wat ik in mijn achterhoofd probeer te houden: Nee zeggen tegen een ander, is Ja zeggen tegen jezelf. 

Zo las ik ooit een quote:

“If it is not a Hell Yes, it’s a No”.

Een geweldige maatstaf om aan vast te houden. Als je ergens niks op tegen hebt betekent dat niet dat je het daarom maar moet doen. Als we de tijd die we besteden aan al dat soort afspraken nou eens gaan vullen met dingen waar we ons Hell Yes enthousiast over voelen, hoe zien onze weken er dan uit?

Dus de volgende keer dat je een afspraak maakt, ja wil zeggen op een voorstel, of een vraag krijgt of je kunt helpen, stel jezelf dan de volgende vragen: is this a Hell Yes? Doe ik dit voor mezelf of een ander? Wat doet dit voor mijn energie? Zo kun je heus nog wel anderen blijven helpen, maar wees je bewust vanuit waar je je beslissing neemt en of je daarmee jezelf voorbij gaat. Je mag gerust nee zeggen. 

Jouw leven, jouw agenda, jouw keuzes. Zodat je uiteindelijk steeds weer een stapje dichterbij jezelf komt.  You got this.